ดาหลา

ดาหลา

ชื่ออื่นๆ : กะลา กาหลา

ชื่อวงศ์ : ZINGIBERACEAE

ชื่อสามัญ : Torch Ginger

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Etlingera elatior (Jack) R.M. Smith

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ : เป็นพืชตระกูลเดียวกับขิง ข่า แต่สูงใหญ่กว่า ลำต้นเป็นเหง้าอยู่ใต้ดิน ลำต้นบนดินเป็นกาบใบสีเขียวเข้ม รูปหอก ปลายใบแหลม กว้างยาวประมาณ 6×10 -14 นิ้ว ดอกแทงช่อจากหน่อใต้ดิน ก้านดอกยาวเป็นปล้องคล้ายไผ่ ดอกสีชมพู แดง ขาว มีกลีบซ้อนกันหลายชั้น จงอยตรงปลายแหลม กลีบดอกเรียบเป็นมัน ไม่มีกลิ่นหอม

การนำไปใช้ประโยชน์

- ทางอาหาร ดอกตูม หน่ออ่อน ต้มจิ้มน้ำพริก แกงเผ็ด แกงกะทิ แกงคั่ว ผสมใบข้าวยำ หรือใช้ยำมีรสชาติเผ็ดร้อน

- ทางยา แก้โรคผิวหนัง แก้ลมพิษ ขับลม การใช้สอยอื่น เป็นไม้ประดับ

การขยายพันธุ์ : แยกหน่อ

การขยายพันธุ์ดาหลา มี 2 วิธี คือ
1.  การแยกหน่อ
1.1  ใช้มีดที่คมและสะอาดตัดแยกเหง้าที่มีต้นอ่อน หรือต้นแก่ อย่างน้อย 1-2 หน่อ สูงประมาณ 60 ซม. ขึ้นไป มีใบประมาณ 4-5 ใบ ใช้มีดตัดให้มีรากติดอยู่ด้วยนำไปชำในถุงพลาสติกประมาณ 1 เดือน เพื่อให้หน่อแข็งแรงก่อนปลูก
1.2  การปลูก : เตรียมหลุมปลูกขนาด 50×50 ซม. หรือตามขนาดความโตของหน่อดาหลา ก่อนปลูกใส่ปุ๋ยคอกลงคลุกเคล้ากับหน้าดินในหลุมปลูก นำหน่อดาหลาที่ชำไว้ลงปลูก กลบดินให้สูงประมาณ 6 นิ้ว รดน้ำให้ชุ่มใส่ปุ๋ยเดือนละครั้ง ใช้สูตรเสมอ 16-16-16 อัตรา 300-500 กรัม/ครั้ง ปุ๋ยคอกอัตรา 15 กก./ต้น/ปี ระยะปลูก 2×3 เมตร
1.3  การเก็บเกี่ยวหน่อพันธุ์ เมื่อปลูกดาหลาไปได้ประมาณ 6-10 เดือน ดาหลามีหน่อใหม่ทยอยแทงขึ้นมา สามารถแยกหน่อไปปลูกใหม่ได้
1.4  การเก็บรักษาหน่อพันธุ์ เมื่อแยกหน่อพันธุ์ดาหลาออกมาจากกอ ควรรีบนำไปชำทันทีไม่ควรทิ้งไว้นานหลายวัน หน่อแห้งตายได้
2.  การเพาะกล้า
2.1  เก็บเมล็ดที่แก่จัด แกะเปลือกออก ล้างทำความสะอาด แล้วผึ่งให้แห้งนำไปเพาะในกระบะเพาะประมาณ 1-2 เดือน จึงย้ายลงปลูก รดน้ำสม่ำเสมอ
2.2  การปลูก เมื่อต้นกล้าอายุ 3-6 เดือน สามารถย้ายลงปลูกในหลุมปลูกได้ เตรียมหลุมปลูกขนาด 50×50 ซม. ผสมปุ๋ยคอกลงคลุกเคล้าในหลุมปลูก แล้วจึงนำต้นกล้าลงปลูก กลบดินให้แน่น รดน้ำให้ชุ่มและให้น้ำสม่ำเสมอทุกวัน ระยะปลูก 2×3 เมตร
2.3  การเก็บเกี่ยวเมล็ดพันธุ์ เมื่อดอกดาหลาได้รับการผสมพันธุ์ จนถึงเก็บเกี่ยวเมล็ด ใช้เวลาประมาณ 4 เดือน ผลดาหลาเริ่มเป็นสีน้ำตาล เมล็ดภายในจะแก่จัดเป็นสีดำ ก็สามารถเก็บเมล็ดดาหลามาเพาะปลูกต่อไปได้
2.4  การเก็บรักษาเมล็ดพันธุ์ เมื่อเก็บผลดาหลามาแล้ว ควรรีบปลูกทันที เพราะเมล็ดดาหลาจะเสื่อมความงอกอย่างรวดเร็ว ในกรณีที่จำเป็นต้องเก็บเมล็ดดาหลาไว้รอปลูก ให้เก็บเมล็ดดาหลาทั้งผลในตู้เย็น จะเก็บเมล็ดดาหลาไว้ได้ประมาณ 1-2 เดือน
การปลูกและการดูแล

- การปลูก การแยกหน่อ แยกหน่อให้มีเหง้าและรากติดมาให้มีประมาณ 4-5 ใบ สูง 60-100 ซม. นำไปปลูกประมาณ 6 เดือนจะได้ดอก การแยกเหง้าแยกเหง้าที่เกิดมาใหม่ไปชำจนออกรากดีแล้วจึงนำไปปลูกจะใช้ระยะเวลา 1 ปี จึงออกดอก การใช้เมล็ด เมื่อดาหลาติดเมล็ดก็สมารถนำเมล็ดไปปลูกได้ซึ่งจะใช้เวลานานกว่า 1 เดือน จึงจะงอกและมากกว่า 1 ปี จึงจะให้ดอก และอาจจะได้ต้นที่แตกต่างกับการปลูกใช้ระยะปลูก 2×3 เมตร ขุดหลุมขนาด 50x50x50 ซม. ก่อนปลูกใส่ปุ๋ยคอกรองก้นหลุมและปุ๋ยเคมี 16-16-16 อัตรา 100 กก./ไร่ ทุก 1-2 เดือนครั้ง และใส่ปุ๋ยคอกประมาณ 20 กก./ไร่/เดือน โดยการปลูกหากปลูกตื้น (ลึกประมาณ 5 นิ้ว) จะทำให้ดาหลาออกหน่อเร็ว การปลูกตื้นจะทำให้ต้นล้มได้ง่าย จะได้ดอกน้อยแต่หากปลูกลึกเกิน 12 นิ้ว ก็จะได้ดอกมากแต่ต้นอาจเติบโตช้า

- การดูแลรักษา ดาหลาเป็นพืชที่ชอบความชุ่มชื้นควรรดน้ำทุกวันวันละครั้งหากแดดจัดก็อาจต้องรดน้ำวันละ 2 ครั้ง แต่หากปลูกในแปลงที่มีร่องน้ำอาจรดน้ำ 2 วันครั้ง เมื่อปลูกไปประมาณ 1 ปี มีหน่อประมาณ 10-20 หน่อ สามารถแยกหน่อออกไปปลูกหรือขายได้ต้นที่มีใบมากเกินไปควรตัดใบแก่หรือใบที่สูงเกินไปออก โดยใช้ใบนั้นมาคลุมดินรักษาความชื้นไม่ควรตัดใบชิดโคนต้นเพราะเป็นสาเหตุให้ต้นเหี่ยวเฉาตายได้

สรรพคุณ

- ทั้งต้น แก้ลมพิษ โรคผิวหนัง เป็นไม้ดอกไม้ประดับ
- ดอกอ่อน ใช้เป็นอาหาร

งานวิจัย

1. โครงการวิจัยและพัฒนาดาหลา สารสำคัญเพื่อทำยาสมุนไพร
2.เทคโนโลยีการเพิ่มผลผลิตดาหลา
3.การพัฒนาผลิตภัณฑ์จากดาหลาเพื่อเพิ่มมูลค่า เช่น ชาดาหลา ไวน์ดาหลา น้ำมันจากเมล็ดดาหลา เป็นต้น (ศึกษาข้อมูลทางโภชนาการ) การนำเส้นใยจากดาหลาไปใช้ประโยชน์
4.โครงการวิจัยและพัฒนาการผลิตดาหลาด้วยเทคโนโลยีขั้นสูง
5.โครงการวิจัยและพัฒนาผลิตภัณฑ์จากดาหลาเพื่อสุขภาพด้านอาหารและความงาม

 

สัจจะ ประสงค์ทรัพย์ (Satja Prasongsap)
Research Scientist, Horticultural Research Institute

Tags: การขยายพันธุ์, การนำไปใช้ประโยชน์, การปลูก, ชื่อวิทย์, ลักษณะพฤกษศาสตร์, สรรพคุณ

Category: พืชสมุนไพร, พืชสมุนไพร ด-น, พืชไม้ประดับ