ดีปลี

ดีปลี

ชื่ออื่นๆ : ปีกผีวะ ดีปลีเชือก ประดงข้อ ปานนุ พิษพญาไฟ ปีกผัววะ

ชื่อวงศ์ : PIPERACEAE

ชื่อสามัญ : Java long peper

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Piper chaba Hunt.

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ : เป็นไม้เถาเนื้อแข็งเลื้อย  ลำเถาเป็นข้อสั้นๆ มีรากฝอยออกรอบๆ ข้อเพื่อยึดเกาะ

ลำต้นไม่มีขน ค่อนข้างกลมเรียบ เปราะ หักง่าย มีข้อนูน บริเวณข้อมีรากสำหรับยึดเกาะสีเขียวเข้ม การแตกกิ่งก้านมาก เมื่ออายุ 3 ปี มีความสูงของต้น 2-3 เมตร เส้นผ่านศูนย์กลางข้อ 6-14 ซม เส้นผ่านศูนย์กลางปล้อง 4-10 ซม ความยาวปล้อง 19-95 ซม. กิ่งยาว 13-40 ซม. มีจำนวนปล้อง 3-12 ปล้อง

ใบเดี่ยวสีเขียวเรียงสลับกันไปตามข้อเถาใบมนรีปลายแหลม โคนใบมน ขอบใบเรียบ รูปใบมี 3 ลักษณะ ได้แก่ รูปใบหอก landceolate รูปไข่สีเขียวเข้มเป็นมัน ovate และรูปหัวใจ cordate โดยส่วนใหญ่จะเป็นรูปใบหอก ตามมาด้วยรูปรี และรูปหัวใจ ใบเพสลาดกว้าง 1.5-8.5 ซม ยาว 2.5-21 ซม ผิวด้านหน้าเป็นมัน หลังใบมีขนปกคลุมเล็กน้อย ปลายใบมี 3 ลักษณะคือ เรียวแหลม acuminate แหลม acute และกลม rounded ฐานใบมี 4 ลักษณะ ได้แก่ โคนใบเบี้ยว oblique รูปป้าน,มน obtuse โคนใบรูปลิ่ม cuneate และโคนใบรูปหัวใจ cotdate ขอบใบเรียบ entire ก้านใบยาว 2.5 – 20.5 ซม และมีเส้นผ่านศูนย์กลางก้านใบยาว 0.15- 3.1 ซม. ใบยอดกิ่งไม่มีก้าน ใบและเถามีรสเผ็ดร้อน

ดอกช่อชนิดดอกย่อยไม่มีก้าน ลักษณะดอกเป็นรูปทรงกระบอกโคนใหญ่ปลายเล็กมน แบบช่อเชิงลด ช่อดอกเพศผู้และเมียอยู่คนละต้น ดอกออกตรงส่วนยอดของเถาหรือตรงง่ามใบ ดอกมีสีขาวขนาดเล็ก แกนช่อดอกสีเขียว เมื่อแก่สีส้ม และสุกเป็นสีแดง

ผลรวม multiple fruit ในผลย่อยมีเเมล็ดเล็กกลม และแข็ง ลักษณะผิวของผลค่อนข้างหยาบและมีเกสรตัวเมียติดอยู่ ความยาวฝักสด 44 ซม. น้ำหนักสด 3 กรัม น้ำหนักฝักแห้ง 0.63 กรัม

พันธุ์ พื้นเมือง พันธุ์ PRBR1 อายุ 6 เดือนออกดอกติดผล ที่อายุ 4 ปีให้ผลผลิต 1.95 กิโลกรัม ฝักสด 3.63 กรัม ฝักแห้ง 1.04 กรัม อายุเก็บเกี่ยว 63-137 วัน สารไพเพอรีน 3.15-4.01 %

การขยายพันธุ์ : ปักชำ

การปลูกและการดูแล : การปลูก ใช้เสาไม้แก่นหรือเสาซีเมนต์หรือวัตถุอื่นๆที่ทนทานหลายปี ความยาว ของเสา 4-5 เมตร ฝังลงดิน 1 เมตร เอาเถาดีปลีที่ชำจนแตกรากใหม่ที่ข้อและแตกยอดใหม่แล้วเกาะติดกับต้นเสา ในระยะแรกต้องใช้ลวดหรือเชือกช่วยยึดหลวมๆขึ้นไปตามลำดับจนกว่าเถาดีปลีจะเกาะต้นเสาได้ดีจึงไม่ต้องใช้เชือกยืด การดูแล ในฤดูร้อนควรให้น้ำสม่ำเสมออย่าให้น้ำขังท่วมราก หากรากแช่น้ำข้ามคืนดีปลีจะตาย ใส่ปุ๋ยบ้างเพื่อให้ต้นแข็งแรงและผลดก

ศัตรูดีปลีได้แก่ เพลี้ยแป้ง มด โรคใบจุด และโรคใบด่าง

อายุเก็บเกี่ยว 60-137 วัน ผลผลิตน้ำหนักสด 4 กิโลกรัมได้น้ำหนักแห่ง 1 กิโลกรัม

สารสำคัญในดีปลีคือ สารไพเพอรีน ระยะเก็บเกี่ยวที่ฝักสีเขียว 3.91 สีเขียวอมส้ม 3.9 สีส้มอมเขียว 3.19 สีส้ม 3.27 ค่ามาตรฐานที่ใช้ มากกว่า 2.5 เปอร์เซนต์

การนำไปใช้ประโยชน์ 

ทางอาหาร ใช้ผลสุกตากแห้งเป็นเครื่องเทศประกอบอาหารพวก แกงเผ็ด แกงคั่ว ช่วยดับกลิ่นคาว ผลอ่อนกินเป็นผักสด ยอดอ่อนใส่ข้าวยำ

สรรพคุณ

เถา แก้ปวดท้องจุกเสียด แก้ริดสีดวงทวารหนัก แก้ลม แก้คุดทะราด ช่วยเจริญอาหาร ดอก นำมาปรุงเป็นยาธาตุ แก้ตับพิการ แก้ท้องร่วง

ใบ แก้เส้นสุมนา

ราก แก้อัมพฤกษ์ อัมพาต แก้หืดไอ แก้ลมวิงเวียน แก้ปวดท้อง บำรุงธาตุ

ผล ช่วยขับลม แก้ปวดท้อง รักษาอาการผิดปกติในลำไส้ ใส่ผสมเครื่องแกง เป็น เครื่องเทศ ใช้แทนพริกไทยได้ แก้ท้องเสีย

Tags: การขยายพันธุ์, การนำไปใช้ประโยชน์, การปลูก, ชื่อวิทย์, ลักษณะพฤกษศาสตร์, สรรพคุณ

Category: พืชสมุนไพร, พืชสมุนไพร ก-ณ, พืชเครื่องเทศ