มะตูม

มะตูม

ชื่ออื่นๆ

: มะโนงต์ มะปิน มะปี่ส่า กะทันตาเถร ตุ่งตัง ตูม มะปิน

ชื่อวงศ์ : RUTACEAE

ชื่อสามัญ : Bael Fruit Tree,Bengal Quince, Bilk.

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Aegle marmelos Corr.

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ : เป็นไม้ยืนต้นขนาดกลาง ตามลำต้นและกิ่งก้านมีหนามเล็กแหลมยาว ใบประกอบ 3 ใบ ใบย่อยรูปไข่โตปลายแหลาย ขอบหยักเล็กน้อย ดอกช่อ ออกตามง่ามใบและปลายกิ่ง กลีบด้านหยกสีเขียวอ่อน ด้านในสีขาวนวล กลิ่นหอมไกล

แหล่งกำเนิด : เป็นไม้ผลยืนต้นพื้นเมืองในพื้นที่ป่าดิบแล้วบนเนินเขาและที่ราบในอินเดียตอนกลางและตอนใต้ พม่า ปากีสถาน บังกลาเทศ เนปาล เวียดนาม ลาว และกัมพูชา มีการนำไปเพาะปลูกทั่วไปในอินเดีย รวมทั้งในศรีลังกา แหลมมลายูตอนเหนือ เกาะชวา และฟิลิปปินส์

 

การขยายพันธุ์ : ขยายพันธุ์ได้โดยการเพาะเมล็ดและการตอนกิ่ง

การปลูกและการดูแล : ชอบสภาพพื้นที่ดอนและโล่งแจ้ง เป็นไม้ผลที่มีความทนทานจะเจริญเติบโตได้ดีเมื่อปลูกในที่ดอนหรือสภาพพื้นที่ที่เป็นโคก ถ้าปลูกในที่ร่มหรือพื้นที่ที่มีความชุ่มชื้นมากเกินไปจะงามแต่ใบ ให้ผลผลิตน้อย เป็นไม้ปลูกกลางแจ้ง และทนต่อความร้อนได้ดี การออกดอก / ติดผล : มะตูมจะออกใบอ่อนพร้อมดอกในช่วงต้นฤดูฝนและตั้งแต่ออกดอกจนถึงเก็บเกี่ยวใช้เวลาประมาณ 10 เดือน ปีไหนฝนมาเร็วก็จะออกดอกและติดผลเร็ว ให้ดอกในราวเดือนมีนาคมถึงเดือนพฤษภาคม และให้ผลแก่ในเดือนธันวาคมถึงเดือนกุมภาพันธ์ มียอดอ่อนตลอดปี

ประโยชน์ทางยา รากมะตูมรสปร่าชาขื่นเล็กน้อยแก้พิษฝีแก้ไข้แก้ลมหืดหอบไอช่วยบำบัดเสมหะรักษาน้ำดีใบรสฝาดเป็นยา บำรุงธาตุทำให้เจริญอาหาร แก้โรคลำไส้ แก้ท้องเดินน้ำที่คั้นจากใบใช้แก้หวัดแก้หลอดลมอักเสบผลมะตูมสุก รสหวาน สรรพคุณ แก้ลม แก้เสมหะ แก้มูกเลือด บำรุงไฟธาตุ แก้กระหายน้ำ ขับลมผาย

ประโยชน์ทางอาหาร ส่วนที่เป็นผัก/ฤดูกาลยอดอ่อนผลดิบใช้รับประทานเป็นผักยอดอ่อนออกตลอดปีลูกอ่อนพบในช่วงฤดูฝน (ผลสุกมีในช่วงกลางฤดูหนาวถึงฤดูแล้ง)การปรุงอาหารคนไทยทุกภาครับประทานยอดอ่อนใบอ่อนของมะตูม เป็นผักสด ในตลาดท้องถิ่นมักพบใบมะตูมอ่อนจำหน่ายเป็นผักในหลายแห่ง ชาวเหนือรับประทานแกล้มลาบ ก้อยหรือแจ่วป่นชาวใต้รับประทานร่วมกับน้ำพริกและแกงรสจัดสำหรับชาวภาคกลางไม่นิยมรับประทานยอดอ่อนแต่พบว่ามีการใช้มะตูมดิบมาปรุงเป็นยำมะตูม
รสและประโยชน์ต่อสุขภาพ ยอดอ่อนและใบอ่อนของมะตูมมีรสเผ็ดร้อน อมฝาด กลิ่นหอม เป็นยาบำรุงธาตุทำให้เจริญอาหารแก้ท้องเดิน ผลมะตูมอ่อน เป็นยาบำรุงธาตุทำให้เจริญอาหาร แก้ลม แก้เสมหะผลมะตูมแก้สรรพคุณปิดธาตุบำบัดเสลด ขับลม เจริญไฟธาตุ

สัจจะ ประสงค์ทรัพย์ (Satja Prasongsap)
Research Scientist, Horticultural Research Institute

Tags: การขยายพันธุ์, การนำไปใช้ประโยชน์, การปลูก, ชื่อวิทย์, ลักษณะพฤกษศาสตร์, สรรพคุณ

Category: พืชสมุนไพร, พืชสมุนไพร บ-ม, พืชไม้ผล, พืชไม้ผล บ-ม