บัว

บัว

ชื่ออื่นๆ : บัว สัตตบงกช สัตตบุษบ์ อุบล ปทุมชาติ

ชื่อวงศ์ : NELUMBONACEAE

ชื่อสามัญ: Sacred Lotus, Egyptian Lotus

ชื่อวิทยาศาสตร์: Nelumbo nucifera Gaertn. (Nelumbrum speciosum Willd.)

บัว ไม้น้ำที่มีความผูกพันกับวัฒนธรรมและความเชื่อของชนชาติต่างๆ มาเป็นระยะเวลานานกว่า 5,000 ปี สมัยอียิปต์โบราณ เมื่อบัวเริ่มแพร่พันธุ์ริมฝั่งแม่น้ำไนล์ที่ชาวอียิปต์นับถือดุจเทพเจ้า ชาวอียิปต์จึงเปรียบบัวเป็นดั่งสัญลักษณ์ของความศักดิ์สิทธิ์และความสมบรูณ์ ในอินเดียบัวเป็นดอกไม้ประจำชาติที่มีความหมายพิเศษต่อศาสนาพราหมณ์ โดยได้มีการกำหนดให้พระหรหมทรงสถิตประทับเหนือบัว ส่วนตำนานในพุทธประวัติของชาวพุทธก็ยังกล่าวไว้ว่า ในวันที่พระพุทธเจ้าประสูตินั้นได้มีดอกบัวหลวงมารองรับขณะที่พระองค์ทรง เริ่มดำเนิน บัวจึงได้ชื่อว่าเป็นดอกไม้ประจำพุทธศาสนาที่ใช้สำหรับสักการะพระพุทธรูปและ ประกอบพิธีกรรมทางศาสนา บัวมรกตดอกสีน้ำเงิน บัวโคเบนดอกสีขาว

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ : ต้น: เป็นพันธุ์ไม้น้ำ ใบ: มีลักษณะกลมและมีขนาดใหญ่ ใบกว้างยาวชูขึ้นบนผิวน้ำ ใบสีเขียว ดอก: มีกลีบดอกซ้อนกันหลายชั้น ดอกทั่วๆไปมีสีชมพูอมม่วงและสีขาว ถ้าลอกเอากลีบดอกออกหมดจะเห็นรูปร่างคล้ายกรวยจะมีเมล็ดบัวอยู่และเจริญเติบโตเป็นผล: ที่เรียกว่าฝักบัว

บัวหลวง แบ่งเป็น 4 กลุ่ม

1. บัวหลวงปทุม หรือบัวแหลมแดง ดอกสีชมพู-แดง กลีบดอกไม่ซ้อน มีกลีบดอกไม่เกิน 20 กลีบ โคนกลีบดอกและปลายเรียว ตรงกลางกว้าง เป็นดอกสมบูรณ์เพศ และมีกลิ่นหอมอ่อนๆ ดอกค่อนข้างดก

2. บัวหลวงปุณฑริก หรือบัวหลวงขาว ดอกสีขาว กลีบดอกไม่ซ้น มีกลีบดอกไม่เกิน 20 กลีบ โคนกลีบดอกและปลายเรียว  ตรงกลางกว้าง เป็นดอกสมบูรณ์เพศ และมีกลิ่นหอมอ่อนๆ ดอกค่อนข้างดก

3. บัวหลวงสัตตบงกช หรือบัวฉัตรแดง ดอกสีชมพู-แดง กลีบดอกซ้อนมากไม่น้อยกว่า 80 กลีบ กลีบดอกป้อม ตรงกลางกว้าง โคนและปลายยาวเรียว เกสรเพศผู้มีไม่มาก กลิ่นหอมไม่เท่าพวกบัวแหลม ดอกดก

4. บัวหลวงสัตตบุษย์ หรือบัวฉัตรขาว ดอกมีสีขาวนวล ปลายกลีบสีขาวเหลือบเขียวอ่อนๆ มีกลีบดอกซ้อนไม่น้อยกว่า 80 กลีบ กลีบดอกป้อม ตรงกลางกว้าง โคนและปลายยาวเรียว เกสรเพศผู้มีไม่มาก มีกลิ่นหอมไม่เท่าพวกบัวแหลม ดอกค่อนข้างดก

บัวสายแบ่งออกเป็น

การนำไปใช้ประโยชน์ : ทางยา เกสรรสฝาดสมาน กลิ่นหอมบำรุงหัวใจ ทำให้ชุ่มชื่น บำรุงตับปอด คุมธาตุ แก้ลม บำรุงครรภ์ แก้ไข้ปฐวี ธาตุพิการ ราก รสมัน แก้ไข้พิษร้อน แก้ร้อนในกระหายน้ำ ชูกำลัง แก้เสมหะน้ำลายเหนียว แก้ไอ เป็นยาเย็นแก้พิษอักเสบ แก้พิษฝีต่างๆ แก้ปอดบวม เมล็ดรสมัน บำรุงกำลัง บำรุงครรภ์รักษา

การขยายพันธุ์ : แยกหน่อหรือไหล

การปลูกและการดูแล : ชอบดินเหนียวที่ชุ่มเย็น มีอินทรียวัตถุสูงแสงแดดตลอดวัน แยกหน่อหรือไหลมาปลูกในดิน อัดดินให้แน่นไม่กลบยอดและรากไม่ลอยไม่นานก็จะผลิใหม่

สรรพคุณ : เกสร ใช้ปรุงเป็นยาหอม ทำให้ชื่นใจ และเป็นยาชูกำลัง

ราก จะมีรสหวานและมีกลิ่นหอมให้เด็กกิน เพื่อระงับอาการท้องร่วง หรือธาตุไม่ปรกติ นอกจากจะทำยาแล้วยังใช้เป็นอาหารได้

เหง้าและเมล็ด จะมีรสหวาน มันเล็กน้อย ใช้เป็นยาบำรุงกำลัง รักษาอาการร้อนในกระหายน้ำ รักษาราก รักษาดี รักษาเสมหะ และอาการพุพอง นอกจากจะใช้ทำเป็นยาแล้ว ยังใช้เหง้าและเมล็ด เป็นอาหารได้ ส่วนเมล็ดนั้นจะมี embryo ซึ่งเป็นสีเขียว บ้านเราเรียกกันว่าดีบัว ซึ่งจะมีรสขมจัด ดีบัวจะมีสารประกอบด้วยอัลกาลอยด์หลาย ชนิดด้วยกัน ซึ่งจะมีฤทธิ์ในการขยายหลอดเลือดที่ไปเลี้ยงกล้ามเนื้อของหัวใจ (Coronary artery)

ใบแก่ แก้ไข้ สูบแก้ริดสีดวงในจมูก บำรุงโลหิต

ดอก แก้ไข้ ทำให้คลอดบุตรง่าย บำรุงครรภ์ บำรุงหัวใจ

ฝัก แก้ท้องเดิน สมานแผลในมดลูก แก้พิษเห็ดเมา

Tags: การขยายพันธุ์, การนำไปใช้ประโยชน์, การปลูก, ชื่อวิทย์, ลักษณะพฤกษศาสตร์, สรรพคุณ

Category: พืชสมุนไพร, พืชสมุนไพร บ-ม, พืชไม้ดอก