ค้างคาวดำ

ว่านค้างคาวดำ

ชื่ออื่นๆ : เนียมฤาษี ม่านแผลน ว่านนางครวญ พิลพลูสี มังกรดำ ดีงูหว้า ว่านพังพอน ว่านหัวฬา ดีปลาช่อน คลุ้มเสีย ม้าถอนหลัก ละเบ๊าะบูเก๊ะ เนระพูสีไทย

ชื่อวงศ์ : TACCACEAE

ชื่อสามัญ : Tacca J.R.& G. Forst

ชื่อวิทยาศาสตร์ : Tacca chantriri Andre

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ : ไม้ล้มลุกมีเหง้าใต้ดินสูง 50-60 ซม. ใบเดี่ยว สีเขียวเข้ม แผ่นใบแผ่รูปหอกแกมรอบขนาน กว้าง 7-15 ซม. ยาว 20-60 ซม. ก้านใบยาว 15-30 ซม. ดอก – ดอกเป็นช่อลักษณะเป็นกลุ่ม มี 4-6 (25) ดอก ก้านช่อดอกยาว 30-50 ซม. สีเขียวเข้ม ผล – ลักษณะเป็นม้วนรูปสามเหลี่ยมมีสัน 6 สัน ผลแก่กว้าง 1-2.5 ซม. ยาว 2.5-5 ซม. ไม่หลุดล่วงง่าย

การนำไปใช้ประโยชน์ : ทางอาหาร ใบยอดอ่อน เผาไฟ ลวกต้มกินกับป่น ลาบ ทางยา หัวหั่นแว่นดองเหล้า เป็นยาบำรุงกำลัง (มูเซอใช้ต้น ใบ ราก ต้มกินแก้มะเร็ง) การใช้สอยอื่น ไม้ประดับ

การขยายพันธุ์ : แยกกอ

การปลูกและการดูแล : วิธีการปลูก หากเป็นพื้นที่สามารถทำเป็นแปลงได้ ให้ขุดดินลึกประมาณ 1 หน้าจอบ ตากแดดทิ้งไว้ 7 วัน แล้วมาย่อยให้ร่วน ผสมกับปุ๋ยหมักหรือปุ๋ยคอก คลุกเคล้าให้เข้ากัน จากนั้นนำหัวลงฝังดิน ไม่ต้องลึกมากนัก เอาแค่เพียงมิดเหง้าเป็นพอ ระยะห่างประมาณ 10 นิ้วต่อ 1 เหง้า หากชิดเกินไปก้านใบจะแน่นแออัดแลดูไม่สวย และเป็นการแย่งอาหารกันเองอีกด้วย ซึ่งเป็นผลต่อการให้ดอกด้วยก้านดอกอาจจะอ่อนแอไม่ชูตั้งตรง

สำหรับการปลูกในกระถาง ใช้ดินสำเร็จที่มีจำหน่ายในตลาดต้นไม้ ใส่ลงกระถางขนาดพอเหมาะกับพื้นที่ และเหง้า 1 กระถาง ควรใช้เพียงเหง้าเดียวก็พอ ปลูกแล้วนำไปวางในที่ร่ม รอการตั้งตัวประมาณ 7 วัน จึงนำมาประดับในจุดที่ตั้งใจไว้ แต่ให้รดน้ำวันละ 2 ครั้ง ประมาณเดือนกุมภาพันธ์ถึงเดือนสิงหาคม ค้างคาวดำจะให้ดอก ซึ่งจะสวย และแปลกไปอีกแบบหนึ่ง คือ ดอกจะออกไปทางสีม่วงดำ หรือ ไม่ก็เขียวเข้มเป็นช่อ ๆ ลักษณะเป็นกลุ่ม กลุ่มหนึ่งจะมีประมาณ 4-6 ดอก มีใบประดับดอก 2 คู่ สีเขียวเข้มหรือไม่ก็สีม่วงอมดำ อยู่ ตรงข้ามใบประดับคู่นอก นอกจากนี้ยังมีใบประดับดอก ลักษณะเป็นเส้นกลมยาวโค้ง ทิ้งตัวลงสู่เบื้องล่างแบบเว้าโค้งของพระจันทร์ครึ่งเสี้ยวส่วนบนประมาณ 5-25 อัน เป็นสีม่วง หรือไม่ก็ม่วงอมไปทางเขียวเข้ม ยาวประมาณ 10-20 เซนติเมตร ก้านดอกยาวประมาณ 30-50 เซนติ เมตร สามารถตัดมาปักแจกันประดับโต๊ะ เพื่อความสวยงามในบ้านได้ และหากปล่อยไว้กับต้นพร้อมดูแลบำรุงดีหน่อย โดยการให้น้ำวันละ 2 เวลา และปุ๋ยสูตร 15-15-15 ทุก 1 อาทิตย์ อย่างสม่ำเสมอ ดอกจะติดก้านชูคอเด่นสวยไม่น้อยกว่า 30-45 วัน

สรรพคุณ

- เหง้า เป็นยาบำรุงกำลังสตรีมีครรภ์ แก้โรคความดันเลือดต่ำ บำรุงกำลังทางเพศ

- ทั้งต้น ต้มอาบน้ำรักษาผื่นคัน

 

โดย สัจจะ ประสงค์ทรัพย์
Satja Prasongsap (Research Scientist)
Horticultural Research Institute

 

by Satja Prasongsap

Category: พืชผัก ย-ฮ, พืชสมุนไพร, พืชสมุนไพร ก-ณ, พืชไม้ประดับ, ว่าน