บุก

บุกไข่ หรือบุกเนื้อทราย

 บุกเป็นพืชล้มลุก บุกส่วนใหญ่มีการเจริญเติบโตทางลำต้นเพียงอย่างเดียวนาน 4-6 ปี จึงเข้าสู่ช่วงของการออกดอกบุกบางชนิดมีดอกเดียวแต่หลายชนิดสามารถมีดอกติดต่อกันได้หลายปี บุก เมื่อมีดอกและพัฒนาเป็นผลหรือไม่ติดผลก็ตาม จะมีต้นใหม่งอกจากหัวเดิม หรือจากหน่อเล็กๆ ที่อยู่รอบหัวเดิม ลำต้นเป็นแบบหัวใต้ดิน มีรูปร่างลักษณะต่างๆ กัน คือ หัวกลม ค่อนข้างกลม กลมแป้น รูปร่างกลมค่อนข้างแบน มีเหง้า และไม่มีเหง้า หรือมีหน่ออยู่รอบหัว และหัวยาว ใบเดี่ยว ขอบใบหยักลึกเป็นแฉก แต่ละแฉกแยกเป็น 3-4 แฉก ดอกช่อ ก้านดอกยาว มีใบประดับใหญ่สีเขียว ดอกย่อยอัดกันแน่น ในประเทศไทยมี 46 ชนิด บุกไข่ลักษณะของไข่เกิดอยู่บนใบ ใช้ส่วนนี้ขยายพันธุ์ เนื้อของหัวมีหลายสี เช่น สีเหลือง ขาวอมเหลือง ชมพู ขาวอมชมพูขึ้นได้ดีในระดับความสูงจากระดับน้ำทะเล 100 ถึง 800 เมตรพบอยู่ในเขตป่าธรรมชาติ ตั้งแต่จังหวัดแม่ฮ่องสอน เชียงใหม่ ตาก กาญจนบุรี ระนอง จนถึงจังหวัดนครศรีธรรมราช แหล่งปลูกเป็นการค้า อ.ท่าสองยาง อ.แม่ระมาด อ.อุ้มผาง จ.ตาก

สภาพแวดล้อมที่เหมาะสม

เจริญได้ดีในดินร่วนที่มีความอุดมสมบูรณ์สูง การระบายน้ำดี ความเป็นกรดด่างที่เหมาะสมคือ 5 – 5.6 ต้องมีร่มเงา มีการบังแสงสูงสุดไม่เกิน 70% มีฝนตกประมาณ 1,200 – 2,200 มิลลิเมตรต่อปี ไม่มี ฝนทิ้งช่วง หรือมีระยะสั้น ๆ มีแสงแดดประมาณ 5 – 6 ชั่วโมงต่อวัน ฤดูปลูกที่เหมาะสมคือ ต้นเดือน พฤษภาคม แต่ไม่ควรเกิน กลางเดือนมิถุนายน นอกจากน้ีไม่ควรเป็นท่ีลมพัดแรงเพราะต้นหักล้มได้ง่าย

พันธุ์บุกที่ใช้ในอุตสาหกรรม เพื่อผลิตผงวุ้น ท่ีมีสารกลูโคแมนแนนในหัวบุกมีปริมาณสูง ได้แก่ บุกไข่หรือบุกเนื้อทราย บุกสดเพื่อทำอาหารแป้งได้แก่ บุกโคราช บุกด่าง บุกใช้ต้นอ่อนเป็นอาหารได้แก่ บุกอยุธยา บุกคางคกเขียว คางคกขาว บุกที่ใช้ต้นอ่อนและช่อดอกเป็นอาหารได้แก่ บุกเตียง บุกลอกกา บุกสายน้ำผึ้ง

1. บุกสำหรับส่งโรงงานมีอยู่ 6 ชนิดแต่ที่นิยมปลูกแล้วโรงงานรับซื้อในปัจจุบันมีเพียงชนิดเดียวคือบุกไข่ โดยใช้ระยะเวลาปลูก 3 ปี

-ปลูกด้วยหัวพันธุ์ขนาด 100 ถึง 400 กรัมจะให้ผลผลิตหัวใต้ดิน 3000 – 6000 กิโลกรัมต่อไร่และหัวบนใบ 100 – 360 กิโลกรัมต่อไร่

-ปลูกด้วยหัวบนใบขนาด 2.5 – 20 กรัมจะให้ผลผลิตหัวใต้ดิน 1000- 3500 กิโลกรัมต่อไร่ และหัวบนใบ 80 – 200 กิโลกรัมต่อไร่

2. บุกสำหรับบริโภคสดเป็นพันธุ์ ที่ค่อนข้างทนทานต่อโรคหัวเน่าและทนแสงแดดได้ดีกว่าบุกไข่ มีลำต้นและหัวใต้ดินขนาดใหญ่เป็นพืชที่ปลูกกันมานานใช้หัวสดไปเป็นอาหารแป้งคล้ายเผือก มัน ใช้แกงหรือทำขนมหวาน ปัจจุบันมีการนำไปทำข้าวเกรียบ ข้าวหลาม ขนมหม้อแกง แต่ปริมาณความต้องการยังจำกัด และมีอยู่เพียง 2 ชนิดคือ บุกด่าง ซึ่งมีลักษณะเด่นคือเนื้อหัวสีเหลืองอมชมพู เมื่อถูกผิวหนังแล้วจะคัน และบุกโคราช ที่มีเนื้อหัวสีเหลืองหรือเหลืองอ่อน มีความคันเล็กน้อยเมื่อต้มสุก เนื้อจะหนืดกว่าบุกด่าง

การขยายพันธ์ุ

ขยายโดยไม่ใช้เพศ ส่วนที่ใช้ขยายพันธุ์ของบุกเนื้อทรายมี 2 ส่วน คือ

- ส่วนหัวใต้ดิน ใช้หัวขนาด 125 กรัมหรือใหญ่กว่า หากหัวที่ขนาดใหญ่มากอาจผ่าออกเป็นส่วนๆ ให้มีปริมาณมากข้ึนโดยให้มีขนาด 125 กรัม จุ่มในสารฆ่าเชื้อราและแบคทีเรีย ผึ่งให้แห้งแล้วเตรียมเป็น พันธุ์ปลูกในแปลงผลิต

* ช่วงเวลาที่ผลผลิตออกสู่ตลาด : หัวบนใบ สค. – พย. (ใช้ทำพันธุ์) * หัวใต้ใบ ตค. – พย. (นำไปแปรรูป)

ส่วนทีใช้ประโยชน์ : หัวสด
สรรพคุณ : ลดน้ำตาลในเลือด ลดน้ำหนัก

ราคารับชื้อ ปี 2557 กิโลกรัมละ 8-9 บาท  ปี 2560 กิโลกรัมละ 25-26 บาท   ปี 2560-62 กิโลกรัมละ 25-26 บาท ราคาสูงสุดกิโลกรัมละ 30 บาท

บริษัทที่รับซื้อ

1. บริษัท สยามชัย จำกัด จ.ตาก

2. บริษัท 99ไทยคอนจัค จำกัด จ.ตาก

3. บริษัท เอเชีย เคขีเอ็ม จำกัด จ.ตาก

4. บริษัท ยูเนี่ยนไทย คอนยัค จำกัด จ.ตาก

5. บริษัท เจ เอฟ เอช คอนจัค จำกัด จ.ลำพูน